ഗതകാലത്തിന്റെ ബന്ദികള്‍
“When Life is seen in the context of history, we have a novel; when the
novel’s characters live in the same world of historical persons, we have a
historical novel” (‘The English
Historical Novel’ - Avrom Fleishman – P: 4)
ഓട്ടോമന്‍ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തകര്‍ച്ചയെ തുടര്‍ന്ന് 1918ല്‍ വടക്കന്‍ യമന്‍ സ്വതന്ത്രമായി.
ഒരു ഫ്യൂഡല്‍ സമൂഹമായി നിലക്കൊണ്ട ദേശം, പലപ്പോഴും
‘ചെങ്കടലിലെ ടിബറ്റ്‌’ എന്ന പേരില്‍ വിളിക്കപ്പെട്ടു.
തെക്കുഭാഗത്ത്‌ ആദേന്‍ നഗരം ഒരു പോര്‍ട്ട്‌ എന്ന നിലയില്‍ അതിന്റെ തന്ത്രപ്രധാനമായ
സ്ഥിതി കാരണം പുറംലോകത്തേക്കു യമനിന്റെ പ്രധാന ബാഹ്യകവാടമായി ബ്രിട്ടീഷ് അധീനതയില്‍
നിലക്കൊണ്ടു. അറബി സാഹിത്യത്തില്‍ ‘യമനിന്റെ കണ്ണ്’ എന്ന്
വിളിക്കപ്പെട്ട ആദേന്‍, 1950 ആകുമ്പോഴേക്കും തികച്ചും കവചിതമായിരുന്ന യമനിനെ
സംബന്ധിച്ചു ആധുനിക ലോകത്തേക്കുള്ള ഒരു ജനാലയും വാതിലും ആയിക്കഴിഞ്ഞിരുന്നു. വടക്കന്‍ യമനിന്റെ ആദ്യ
ഭരണാധികാരി ആയിരുന്ന ഇമാം യഹിയ നാല്‍പ്പതു ആണ്‍കുട്ടികളെ വിദേശ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു
അനുവദിച്ചു. അവര്‍ പിന്നീട് ‘പ്രസിദ്ധരായ നാല്‍പ്പതുപേര്‍’ (The Famous
Forty) എന്നറിയപ്പെട്ടു. ഏതാണ്ട് രണ്ടു ദശകങ്ങള്‍ക്കു ശേഷം,
ദാമ്മാജ് സ്വയം അത്തരത്തില്‍ വിദേശത്തെത്തിയ ബുദ്ധിജീവികളില്‍ എത്തിപ്പെടുകയും
ഇജിപ്തില്‍ ജേണലിസവും നിയമവും പഠിക്കുകയും ചെയ്യും. ഒരെഴുത്തുകാരന്‍
എന്നതിനോടൊപ്പം, യമനിന്റെ ആദ്യത്തെ തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പാര്‍ലമെന്റിലെ
അംഗം, ഗവര്‍ണര്‍, കുവൈറ്റിലേക്കുള്ള അംബാസിഡര്‍ എന്നീ
നിലകളിലും ദാമ്മാജ് സേവനം അനുഷ്ടിച്ചു. റഷ്യന്‍, ജര്‍മ്മന്‍, ഇംഗ്ലീഷ്, ഹിന്ദി ഭാഷകളിലേക്കു വിവര്‍ത്തനം
ചെയ്യപ്പെട്ട The Hostage അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ
ഏറ്റവും വിഖ്യാതകൃതിയാണ്.
1940കള്‍ പശ്ചാത്തലമാക്കുന്ന നോവല്‍ യമനി ചരിത്രത്തിലെ
പോയ്പോയ ഒരു കാലത്തെയാണ് ആഖ്യാനത്തിലെത്തിക്കുന്നത്. 1940മുതല്‍ ഇമാം യഹിയ കൊല്ലപ്പെടുന്ന 1948നു തൊട്ടു പിറകെ വരെയാണ് കഥാകാലം. തികച്ചും ഫ്യൂഡല്‍ ആയിനിലക്കൊണ്ട യമനിലെ
ഒരു പഴഞ്ചന്‍ സമ്പ്രദായമാണ് നോവലിന്റെ കേന്ദ്രത്തില്‍. ഗോത്ര സംഘര്‍ഷങ്ങളില്‍
അപകടകാരിയാകാവുന്ന ഗോത്രത്തെ വരുതിയില്‍ നിര്‍ത്താന്‍ വേണ്ടി പ്രയോഗിച്ചു
വന്നതായിരുന്നു അത്, ഇതിന്‍പ്രകാരം,
ഇമാം ശക്തരായ കുടുംബങ്ങളില്‍ നിന്നും ആണ്‍മക്കളെ ബന്ദികളാക്കും. കുടുംബങ്ങള്‍ അവരെ
പ്രതി അനുസരണശീലമുള്ളവരാകും. അങ്ങനെ കൊണ്ടുപോകുന്ന തടവുകാരനോട് മാന്യമായി
പെരുമാറണം എന്നത് മത നിഷ്ഠ ആയതുകൊണ്ടു നല്ല ജീവിത സാഹചര്യവും വിദ്യാഭ്യാസവും നല്‍കപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും,
ബന്ധനം, ബന്ധനം തന്നെയായി യുവാവിനു
അനുഭവപ്പെടുന്നു. അയാള്‍ക്ക് കുടുംബം, മാത്രമല്ല, സ്വന്തം പേരും നഷ്ടമാകുന്നു. തന്റെ കുടുംബത്തിന്റെ വിപ്ലവപ്രവര്‍ത്തികളെ
കുറിച്ച് അയാള്‍ അറിയുന്നില്ല. കൊട്ടാരത്തിലെ മുതിര്‍ന്ന സ്ത്രീകളുടെ ലൈംഗിക
തൃഷ്ണകള്‍ക്കും അയാള്‍ ഇരയാകുന്നു. അകത്തളങ്ങളിലുള്ള ഓരോരുത്തരുടെയും തൃഷ്ണകള്‍
ശമിപ്പിക്കാന്‍ ഇളംമുറക്കാരന്‍ നിര്‍ബന്ധിതനായിത്തീരുന്ന ഗവര്‍ണ്ണറുടെ കൊട്ടാരത്തെ,
ഏകാധിപത്യത്തിന്റെ മലീമസ ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ക്കായി
നിസ്സഹായരാക്കപ്പെടുകയും ഉപയോഗിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന ദേശ ജീവിതത്തിന്റെ ഗാര്‍ഹിക
ചെറുപതിപ്പായി (domestic microcosm) നോവലിസ്റ്റ്
അവതരിപ്പിക്കുകയാണ്. അവര്‍ ‘Duwadera’ എന്നറിയപ്പെട്ടു. തന്റെ ഒമ്പതാം വയസ്സില്‍ നടത്തപ്പെടുന്ന അത്തരം
തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലില്‍ ഈ ബന്ദിജീവിതത്തില്‍ എത്തിപ്പെടുന്ന,
പേരു പറയുന്നില്ലാത്ത കഥാപാത്രമാണ് നോവലിന്റെ ആഖ്യാതാവ്. മുമ്പ് ‘ഷണ്ഡന്മാര്‍’ (eunuchs) കൈകാര്യം ചെയ്തിരുന്ന അന്തപ്പുര കാവല്‍ ഉള്‍പ്പടെ സേവകരായാണ് ഇത്തരം
ബാലകര്‍ നിയോഗിക്കപ്പെട്ടത്. കുഞ്ഞുന്നാളില്‍ മാതാവിന്റെ കൈകളില്‍ നിന്നു
തട്ടിയെടുക്കപ്പെടുന്ന ഈ കുട്ടികളുടെ ഏറ്റവും മികച്ച സാഹിതീയ മാതൃക ഇവോ
ആന്ദ്രിച്ചിന്റെ ‘The Bridge on the Drina’ യിലെ മുഹമ്മദ്‌
പാഷ സൊകൊലോവിച്ചില്‍ കാണാം. എന്നാല്‍ ‘Devshirme’ system എന്നറിയപ്പെട്ട പ്രസ്തുത സമ്പ്രദായത്തില്‍
രാജ്യത്ത് രാജാവിന് താഴെ തൊട്ടടുത്ത അത്യുന്നത പദവി വരെയെത്താന്‍ കഴിയുമായിരുന്നു
അത്തരത്തില്‍ തട്ടിയെടുക്കപ്പെടുന്ന കുട്ടികള്‍ക്ക്. ഇവിടെയാകട്ടെ, ദാമ്മാജിന്റെ കഥാപാത്രം അത്തരം ഗാംഭീര്യത്തിലെക്കൊന്നും
ഉയരുന്നില്ല. അല്‍
ഖാഹിറ കോട്ടയില്‍ എത്തിപ്പെടുന്ന ബാലനനെ സനായിലെ ഗവര്‍ണ്ണറുടെ കൊട്ടാരത്തില്‍
ദുവാദേരയായി നിയോഗിക്കപ്പെടുന്നതോടെ അവന്റെ ജീവിതത്തില്‍ പുതിയ സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍
ഉടലെടുക്കുന്നു.
ആഖ്യാതാവിന്റെ
ദൌത്യനിര്‍വ്വഹന ശിക്ഷണം ഏല്‍പ്പിക്കപ്പെടുന്ന ‘സുന്ദരനായ ദുവാദേര’ (the handsome duwadera) എന്ന ബാലന്റെ അനുഭവങ്ങള്‍ അക്ഷരാര്‍ത്ഥത്തില്‍ കൊട്ടാരജീവിത
അന്തര്‍ നാടകങ്ങളുടെ ലൈംഗിക ജീര്‍ണ്ണതയുടെ മടുപ്പിക്കുന്ന ലോകമാണ്
തുറന്നുവെക്കുന്നത്. കടുത്ത ക്ഷയരോഗ ബാധിതനാകുന്ന അയാളെ അതൊന്നും കണക്കിലെടുക്കാതെ
രാത്രികാലങ്ങളില്‍ ഇടതടവില്ലാതെ സമീപിക്കുന്ന അന്തപുര സ്ത്രീകളിലൂടെ മറ്റൊരു തരം
സ്ത്രീപാത്ര സൃഷ്ടിയും നോവലിസ്റ്റ് നടത്തുന്നു എന്നുപറയാം. ഇവിടെ സ്ത്രീകള്‍
ഇരപിടിയന്മാര്‍ തന്നെയാണ്. എന്നാല്‍, കൊട്ടാരജീവിതത്തിന്റെ അസംബന്ധങ്ങളെ തുറന്നുകാട്ടാന്‍ അപഥസഞ്ചാരങ്ങളുടെ
യഥാതഥ ആവിഷ്കാരത്തിനു പകരം സൂക്ഷ്മ പരിഹാസമിയന്ന സൂചനകളാണ് നോവലിസ്റ്റ്
ഉപയോഗിക്കുന്നത് എന്നത് ശ്രദ്ധേയമാണ്.
നോവലിന്റെ സിംഹഭാഗവും ആഖ്യാതാവിനു ഗവര്‍ണറുടെ സഹോദരി
ശരീഫ ഹഫസയുമായുള്ള ബന്ധത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയാണ്. രാഷ്ട്രീയ കാരണങ്ങള്‍ക്കൊണ്ടു
വിവാഹിതയായിരുന്ന അവര്‍ വിവാഹമോചനം തരപ്പെടുത്തി തിരിച്ചെത്തിയ സുന്ദരിയായ സമ്പന്ന
യുവതിയാണ്. ബാലന്‍ അത്തരം വികാരങ്ങള്‍ ഉണ്ടാവാനും മാത്രമുള്ള പ്രായത്തില്‍
എത്തിയിട്ടില്ലെങ്കിലും ഇതൊരു ആണ്‍വേട്ടയുടെ ലോകമാണ്. ഇരുവര്‍ക്കും ഇടയിലെ
ബന്ധമാകട്ടെ, പ്രവചനാതീത ഭാവങ്ങളിലേക്ക് ഇടയ്ക്കിടെ
കടക്കുന്നുമുണ്ട്‌. ചിലപ്പോള്‍ ഹഫ്സ തന്നെ പിന്തുടരുന്നതില്‍ വിഷമിക്കുന്ന
ആഖ്യാതാവ്, ചിലപ്പോള്‍ കാമുകനാകാന്‍ ഉത്‌സുകനുമാണ്. ചിലഘട്ടങ്ങളില്‍
പ്രായത്തിനു നിരക്കാത്ത അധ്ഹെഷത്ത ഭാവവും അവന്‍ പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു. അത്തരം ചില
ഘട്ടങ്ങളില്‍ തക്ക ശിക്ഷ നല്‍കുന്ന ഹഫ്സയുടെ ചെയ്തി അവനൊരു പ്രശ്നവുമല്ല. അവന്‍
കുഴപ്പത്തില്‍ ചാടുന്ന ഘട്ടങ്ങളില്‍ ഹഫ്സ സഹായത്തിനെത്തുന്നുമുണ്ട്.
കിരീടാവകാശിയുടെ പ്രേയസിയുമായി ഉടക്കുന്ന ഘട്ടം അത്തരത്തില്‍ ഒന്നാണ്. കണക്കിനു
തിരിച്ചടിക്കുന്ന ആഖ്യാതാവിനെ കടുത്ത ശിക്ഷയില്‍ നിന്നും രക്ഷിക്കുന്നത് ആ
ഇടപെടലാണ്.
ഒരു പ്രഥമവ്യക്തിക (first person) ആഖ്യാനം എന്ന നിലയില്‍, തന്റെ ‘ദുവാദേര’ പദവിയെ കുറിച്ചു അറിഞ്ഞുതുടങ്ങുക
മാത്രം ചെയ്യുന്ന ബാലകന്റെ പരിമിത ആവിഷ്കാരങ്ങളിലൂടെ കഥ പറയുന്നത്, നോവലിസ്റ്റിന്റെ കയ്യടക്കത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. അവന്റെ
കാഴ്ച്ചപ്പാട്, ഫലത്തില്‍, ഒരു പ്രിസം
ആയിത്തീരുകയും അതിലൂടെ വായനക്കാര്‍ അവന്റെ ബോധ്യങ്ങള്‍ക്കും അപ്പുറം കാണുകയും
ചെയ്യുന്നു. ഒരു സൈനികന്‍ ഇടയ്ക്കിടെ മൂളുന്നു:
“ഓ ദുവാദാര്‍, നിന്റെ മാതാവ്, തന്റെ നഷ്ടത്തില്‍ ദുഃഖിതയാണ്
അവളുടെ കണ്ണീര്‍ മഴപോലെ വീഴുന്നു”
ഈ വരികള്‍ ബാലകനെ അസ്വസ്ഥനാക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും
എന്തുകൊണ്ടാണ് തന്നെ പിടിച്ചു കൊണ്ടുവന്നിരിക്കുന്നതെന്നോ, എപ്പോള്‍ തനിക്കു തിരികെ പോകാനാകുമെന്നോ അവനറിയില്ല. തന്റെ അമ്മാവന്മാര്‍
ജയിളിലാനെന്നും പിതാവ് ആദേനിലേക്ക് രക്ഷപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്നും കേള്‍ക്കുമ്പോള്‍
അവന്‍ പറയുന്നു: “അതെന്നെ ചിന്തിപ്പിച്ചു. ഞാന്‍ തിരിച്ചറിഞ്ഞിരുന്നില്ല എന്റെ
പിതാവ് ഇത്ര പ്രധാനപ്പെട്ട ആളാണ്‌ എന്ന്.” ഇവിടെ വായനക്കര്‍ക്കറിയാം പുറത്തൊരു
വിപ്ലവ അന്തരീക്ഷം ഉയര്‍ന്നുവരികയാണ് എന്ന്. എന്നാല്‍, ആ
രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യത്തെ കുറിച്ചും തന്റെ തടവിന്റെ കാരണത്തെ കുറിച്ചും ആഖ്യാതാവ്
അജ്ഞനാണ്. അതേസമയം ഓര്‍ക്കുന്നു, ചിന്തിക്കുന്നു എന്നിങ്ങനെ
ആഖ്യാതാവ് കൂടെക്കൂടെ ഉപയോഗിക്കുന്ന സംജ്ഞകള്‍ ചിലപ്പോഴൊക്കെ അസ്പഷ്ടമായി
തുടരുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ഒരുവേള അറബിക് മൂലത്തില്‍ വ്യക്തമായിരുന്നവ ഇംഗ്ലീഷ്
മൊഴിമാറ്റത്തില്‍ നഷ്ടപ്പെട്ടതാകാം ഇത്തരം അവ്യ്ക്തതകള്‍ക്കു നിദാനം എന്നും വരാം.
എന്നിരിക്കിലും, യമനിന്റെ ഏകീകരണത്തിനു മുമ്പത്തെ അവസ്ഥയുടെ
ഒരു ചിത്രം വരക്കുന്നതിലൂടെ സാഹിതീയ പാരമ്പര്യത്തില്‍ സമ്പന്നമായ ഒരു
ദേശത്തിലേക്കു മികച്ചൊരു വാതായനമായി നോവല്‍ വര്‍ത്തിക്കുന്നു. “ഇമാം യഹിയയുടെ
വധത്തെ തുടര്‍ന്നും, ലോകം മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ് എന്നത്
അവ്യക്തമായേ വെളിപ്പെടുന്നുള്ളൂ, എന്നാല്‍
കടന്നുപോയ്ക്കഴിഞ്ഞ ഒരു ലോകത്തേക്കുള്ള ഒരൊറ്റ നോട്ടം നല്‍കുന്നതിലാണ്, എങ്ങനെയാണ്
ആ ലോകം മാറാന്‍ തുടങ്ങിയത് എന്ന് പറയുന്നതിലേറെ, ദാമ്മാജിനു
താല്‍പ്പര്യം.” (1). എന്നാല്‍ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു
വീക്ഷണത്തില്‍ “ഗവര്‍ണ്ണറുടെ ചുമരുകള്‍ക്കപ്പുറം അരങ്ങേറുന്ന വിപ്ലവം യുവ തടവുകാരന്, താന്‍ തടവില്‍
ആയിരിക്കുമ്പോള്‍ തന്നെ, മറ്റൊരു വ്യത്യസ്ത ഭാവി വിഭാവനം
ചെയ്യാന്‍ സാധ്യത നല്‍കുമ്പോള്‍, ഈ പ്രതിഫലിപ്പിക്കല്‍
അന്തിമമായി പ്രകടമായിത്തന്നെ വെളിവാക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്”(2).
പ്രാദേശിക സാംസ്കാരിക
ചിത്രങ്ങളും പ്രാദേശിക ചരിത്രവും കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തി കഥപറയുന്ന ‘തനതു യമനി
എഴുത്തുകാരന്‍’ എന്ന കീര്‍ത്തി ഈ നോവലിലൂടെ ദമ്മാദ് നേടിയെടുത്തു. അറബ്
ലോകത്തെങ്ങും സ്വീകാര്യത നേടിയെടുക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞ നോവലിന് ഇംഗ്ലീഷ്, ഫ്രഞ്ച് ഭാഷാന്തരങ്ങളും ഉണ്ടായി. “ദമ്മാദിന്റെ
ചെറുകഥകളില്‍ പലതും ‘ആധികാരികമായ’ പുരാതന യമനി രംഗങ്ങള്‍ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു, എന്നാല്‍
പലപ്പോഴും അവയില്‍ പലതിലും ഒരു വിശ്വസനീയ ഘടനയുടെയും പിടിച്ചിരുത്തുന്ന
ഇതിവൃത്തത്തിന്റെയും അഭാവമുണ്ട്” എന്നും അതിനു ലഭിച്ച സ്വീകാര്യത നാട്ടില്‍ മികച്ച
സാഹിത്യ പാരമ്പര്യം ഇല്ലാത്തതിന്റെ തെളിവാണ് എന്നും വിമര്‍ശനമുണ്ട്. വിദ്യാഭ്യാസ
അവസരമോ മികച്ച സാഹിത്യ നിരൂപണമോ ഇല്ലാത്തത് ഇതിനുള്ള കാരണമായും
ചൂണ്ടിക്കാണിക്കപ്പെടുന്നു (3).
പോയ നൂറ്റാണ്ടില്‍
പുറത്തിറങ്ങിയ ഏറ്റവും മികച്ച നൂറ് അറബ് നോവലുകളില്‍ ഇടം പിടിച്ച (Arab Writers Union) നോവല്‍, ഇമാം യഹിയുടെ ഇമാമത്തിനു കീഴിലെ ഇതര ദേശ ബന്ധങ്ങള്‍
വിച്ഛേദിക്കപ്പെട്ട (isolationist policies) യമന്‍ ദേശത്തിന്റെ ഒറ്റപ്പെടലിന്റെ ഒരു ആലിഗറി ആയി
കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു; ഒപ്പം സമാനമായ രീതിയില്‍ ഇന്നും ദേശത്തെ തടവുകാരന് (hostage) ആക്കിയിരിക്കുന്ന
സമകാലിക സാഹചര്യത്തില്‍ പ്രസക്തിയൊട്ടും നഷ്ടപ്പെട്ടിട്ടില്ലാത്ത ഒരു ക്ലാസിക്
ആയും.
References:
(1). themodernnovel. ‘Zayd
Mutee Dammaj: The Hostage’, Copyright © The Modern Novel 2015-2022. https://www.themodernnovel.org/asia/arab/yemen/dammaj/hostage/. Accessed 05.02.21
(2) Middle East Monitor, ‘Yemen through its literature: A nation besieged’, May 5, 2015, https://www.middleeastmonitor.com/20150505-yemen-through-its-literature-a-nation-besieged/. Accessed 05.02.21.
(3).Günther Orth, ‘Young
Yemeni Literature Is Looking for Its Place’, Neue Zürcher Zeitung, 12 June
2004, https://en.qantara.de/content/background-gunther-orth-young-yemeni-literature-is-looking-for-its-place.
Accessed 05.02.21
No comments:
Post a Comment