Conversation in the Cathedral by Mario Vargas Llosa / Gregory Rabassa

പ്രഥമകൃതികള്‍ പലപ്പോഴും ഒരെഴുത്തുകാരന്റെ പ്രമേയപരവും ധൈഷണികവുമായ ഉത്കണ്ഠകളെ അവയുടെ പരുക്കന്‍ രൂപത്തിലോ, പരിമിത രൂപത്തിലോ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുമെന്ന വസ്തുത യോസയുടെ കാര്യത്തില്‍ പ്രത്യേകം പ്രസക്തമാണ്‌. തന്റെ ആദ്യകാല വായനകളുടെ തുടര്‍ച്ചയായിരുന്നു തന്റെ എഴുത്ത് എന്ന് ഏറ്റുപറഞ്ഞ അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ ആദ്യകൃതിയില്‍ ഫോക്നറുടെ ‘Light in August’ ചെലുത്തിയ ഘടനാപരവും സമയദീക്ഷയുടെ പ്രയോഗപരവുമായ സ്വാധീനത്തെ കുറിച്ച് എഫ്രൈന്‍ ക്രിസ്റ്റല്‍ വിശദമായി പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്. അതുപോലെ, അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ പില്‍ക്കാല കൃതികള്‍ ആദ്യകൃതിയുടെ തുടര്‍ച്ചയും വികാസവും തന്നെയാണ് എന്ന് കാണാനാകും. ‘നായകന്റെ സമയം’ മുന്നോട്ടുവെക്കുന്ന നൈരാശ്യഭാവത്തിന്റെയും നിഷ്ഫലതയുടെയും മൂല്യ ധാരണകളുടെ തുടര്‍ച്ച തന്നെയാണ് ‘കത്തീഡ്രലിലെ സംഭാഷണങ്ങള്‍’ നല്‍കുന്നത്. സര്‍വ്വാധിപത്യ വിമര്‍ശനം ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റെയും ചുരുക്കം ചില കഥാപാത്രങ്ങളുടെയും പരിമിതികള്‍ക്കപ്പുറം ദേശീയ തലത്തിലെക്കുതന്നെ യോസ ഇവിടെ വികസിപ്പിക്കുന്നു.

‘കത്തീഡ്രല്‍’ എന്ന വൈരുധ്യപൂര്‍ണ്ണമായ പേരുള്ള ഒരു വൃത്തികെട്ട മദ്യശാലയില്‍ വെച്ച് നടത്തുന്ന ദീര്‍ഘവും ഒരിക്കലും എങ്ങുമെത്താത്തവിധം ദിശതെറ്റി കറങ്ങുന്നതുമായ (labyrinthine) സംഭാഷണത്തിലൂടെ ജേണലിസ്റ്റായ സാന്റിയാഗോ സവാല തന്റെ പിതാവിന്റെ മുന്‍ ഡ്രൈവര്‍ ആയിരുന്ന അംബ്രോസിയോ പാര്‍ദോയുമായി ഒരു സമസ്യാപൂരണ ശ്രമത്തിലാണ്: ഓഡ്രിയാ (മാനുവേല്‍ എ. ഓഡ്രിയ) ഭരണത്തിന്റെ (1948-1956) ഏകാധിപത്യ ഭീകരതയുടെ ചരിത്രം ഇഴചേര്‍ത്തു വിവരിക്കുക. മുപ്പതിലേറെ കഥാപാത്രങ്ങളും അവരുടെ കഥകളും ആദിമധ്യാന്ത പൊരുത്തമോ, സ്ഥല – കാല നിര്‍ണ്ണിതാവസ്ഥയോ  കൂടാതെ കടന്നുവരുന്ന നാലു മണിക്കൂര്‍ നീളുന്ന സുദീര്‍ഘ സംഭാഷണം എന്ന സങ്കേതം ആ നിലക്ക് കഥ പറയാനുള്ള ചട്ടക്കൂട് (frame story) മാത്രം. ശ്ലഥമായ ആഖ്യാനത്തില്‍, അധികാരം എങ്ങനെയെല്ലാം സ്വകാര്യ ജീവിതങ്ങളില്‍ അരിച്ചിറങ്ങുന്നു എന്നും  വൈയക്തിക, സാമൂഹിക ഓര്‍മ്മകളെ ഉഴുതുമറിക്കുന്നുവെന്നും അര്‍ത്ഥപൂര്‍ണ്ണമായ വിപ്ലവശ്രമങ്ങളെ സംശയത്തിന്റെ നിഴലില്‍ പെടുത്തുന്നുവെന്നും നോവലിസ്റ്റ് പരിശോധിക്കുന്നു.

സാന്റിയാഗോ സവാലയുടെ കുതറലിനു അസ്ഥിത്വപരമായ ആഴത്തിലുള്ള മാനങ്ങളുണ്ട്. അയാളുടെ പ്രതിഷേധം ഭരണത്തിനെതിരെ മാത്രമല്ല, കുടുംബപരവും ആന്തരികവുമായ വിധേയത്വത്തിനും എതിരെയാണ്. നോവലിലെ ശ്ലഥമായ ആഖ്യാനഘടന, അതിന്റെ പരസ്പരബന്ധം നഷ്ടമാകുന്ന സംഭാഷണങ്ങളോടും സമയക്രമത്തിലെ പൊടുന്നനെ സംഭവിക്കുന്ന മാറ്റങ്ങളോടുമൊപ്പം, സമൂഹത്തിലെ ശ്ലഥാവസ്ഥയുടെ സൂചകം തന്നെയാണ്. ഇവിടെ സത്യം പിടികിട്ടാത്തതും, ചെറുത്തുനില്‍പ്പ്, പരാജയം വിധിക്കപ്പെട്ടതുമാണ്. The Time of the Hero യിലെ ആല്‍ബര്‍ട്ടോയുമായുള്ള സാന്റിയാഗോയുടെ സമാന്തരം വ്യക്തമാണ്‌. ചെറുത്തുനില്‍പ്പിനെ ഒരനിവാര്യതയായി കാണുമ്പോഴും യോസയുടെ പരിചരണത്തില്‍ അതൊരു സിസിഫിയന്‍ പ്രവര്‍ത്തിയായിത്തീരുകയാണ്: വ്യവസ്ഥിതിയെ  ഘടനാപരമായിത്തന്നെ അടിമുടി ബാധിച്ച ജീര്‍ണ്ണതയുടെ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ ലിബറല്‍ ആദര്‍ശപരതയുടെ സാധ്യത എത്രമാത്രം പരിമിതമാണ് എന്ന് അത് വ്യക്തമാക്കുന്നു.  

നാലു കഥാപാത്രങ്ങളാണ് മുഖ്യമായും നോവലില്‍ ഇടംപിടിക്കുന്നത്. സാന്റിയാഗോ, പിതാവ് ഡോണ്‍ ഫെര്‍മിന്‍, അയാളുടെ ഡ്രൈവറും സ്വവര്‍ഗ്ഗാനുരാഗ കൂട്ടാളിയുമായ അംബ്രോസിയോ, രഹസ്യ വകുപ്പു തലവന്‍ ബെര്‍മൂഡെസ്,  എന്നിവര്‍. കുടുംബത്തിന്റെ പ്രതീക്ഷകള്‍ ധിക്കരിച്ചു സാന്‍ മാര്‍കോസ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയില്‍ ചേരുന്ന നാള്‍ തൊട്ട് ഇടതുപക്ഷ വിദ്യാര്‍ഥി പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാറുന്ന സാന്റിയാഗോയുടെ അസ്ഥിത്വാന്വേഷണം, വിപ്ലവത്തിലൂടെയുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യപ്രാപ്തിയില്‍ വിശ്വസിക്കുന്നു. അയാളുടെ കൂട്ടാളികളെ പീഡിപ്പിക്കുന്ന രഹസ്യ വകുപ്പിന്റെ തലവനായ ബെര്‍മൂഡെസുമായുള്ള പിതാവിന്റെ ബന്ധമാണ് തന്നെ മോചിപ്പിക്കുന്നതില്‍ കലാശിച്ചത് എന്നത് ഒരു ഒറ്റായി അയാള്‍ക്ക് അനുഭവപ്പെടുന്നു. ഓഡ്രിയാ ഭരണത്തെ സാമ്പത്തികമയി പിന്തുണക്കുന്നവനും ബെര്‍മൂഡെസിന്റെ സുഹൃത്തുമാണ് ഡോണ്‍ ഫെര്‍മിന്‍. The Time of the Hero യിലെ ആല്‍ബര്‍ട്ടോയെപ്പോലെ, നിരവധി തിരിച്ചടികളുടെ നൈരാശ്യത്തില്‍ സാന്റിയാഗോ ഉടമ്പടികളുടെ ജീവിതപ്പാത തെരഞ്ഞെടുക്കുകയും നേഴ്സ് ആയ അനായെ വിവാഹം കഴിക്കുകയും ജേണലിസ്റ്റ് ആയി പ്രവര്‍ത്തനം ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ക്രൈം റിപ്പോര്‍ട്ടര്‍ ആയുള്ള പ്രവര്‍ത്തനത്തിനിടെയാണ് സര്‍ക്കാരിന്റെ ഉള്‍പ്പടെ ഇരുണ്ട ഇടപാടുകളുടെ ഉള്ളുകള്ളികളിലെക്ക് അയാള്‍ എത്തിപ്പെടുന്നതും. ഇരുണ്ട ജീവിത പശ്ചാത്തലത്തില്‍ നിന്നെത്തുന്ന അംബ്രോസിയോ, ബെര്‍മൂഡെസിന്റെ ഗുണ്ടാപിരിവുകാരനും ഒപ്പം ഡ്രൈവറും ആയി പ്രവര്‍ത്തിച്ചതിന് ശേഷമാണ് ഡോണ്‍ ഫെര്‍മിന്റെ അടുത്തെത്തുന്നത്. പ്രണയവും ലൈംഗികാപവാദ ഭീഷണിയും അകമ്പടി സേവിക്കുന്ന ഒരു കൊലപാതകം ഉള്‍പ്പടെ ഇതിവൃത്ത ഘടകങ്ങള്‍ ആദ്യനോവലിന്റെ തുടര്‍ച്ചപോലെ അനുഭവപ്പെടാം. അവയെല്ലാം അനിവാര്യമാക്കിയ ഒരു ഒളിച്ചോട്ടം കഴിഞ്ഞു വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്കു ശേഷം, അതിനെല്ലാം ഒരര്‍ത്ഥത്തില്‍ നിമിത്തമായ പ്രണയിനി അമാലിയയുടെ മരണ ശേഷം, ലിമയില്‍ തിരികെയെത്തുന്ന അംബ്രോസിയോ, മുന്‍യജമാനന്റെ മകനെ കണ്ടുമുട്ടുന്നതാണ് നോവലിന്റെ സന്ദര്‍ഭം.

പണവും സ്വാധീനവും കൊണ്ട് രാഷ്ട്രീയത്തില്‍ കിംഗ്‌ മേയ്ക്കര്‍ ആയിത്തീരുന്ന ഉപരിവര്‍ഗ്ഗ, കാപിറ്റലിസ്റ്റ് പ്രതിനിധാനമാണ് ഡോണ്‍ ഫെര്‍മിന്‍ സവാല. ഓഡ്രിയയുടെ പതനം സന്ദിഗ്ദമാകുന്നത് മനസ്സിലാക്കുന്നതോടെ കളംമാറ്റി ചവിട്ടുകയും പ്രതിപക്ഷത്തോടൊപ്പം ചേരുകയും ചെയ്യുന്ന അയാള്‍ക്ക്, സന്തുഷ്ട കുടുംബ ജീവിതത്തിന്റെ പ്രത്യക്ഷത്തിനു പിന്നില്‍ അംബ്രോസിയോയുമായുള്ള ഗേ ബന്ധവുമുണ്ട്‌. ബെര്‍മൂഡെസിന്റെ രഹസ്യക്കാരി ലാ മൂസ, അപവാദ ഭീഷണിയോടെ അമാലിയയുമായുള്ള അംബ്രോസിയോയുടെ പ്രണയത്തിനു ഇടങ്കോലിടുന്ന സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ അവളെ കൊന്നുകളയാന്‍ അയാളെ ഉപദേശിക്കുന്നതും ഡോണ്‍ ഫെര്‍മിന്‍ തന്നെയാണ്. ബുദ്ധിമാനും കഠിനാധ്വാനിയുമായ സാന്റിയഗോയെ മറ്റു മക്കളെക്കാള്‍ അച്ഛനു താല്പര്യമാണെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയമായി രണ്ടു തട്ടിലാകുന്നത്, ഇരുവര്‍ക്കും ഒരുമിച്ചു പോകല്‍ അസാധ്യമാക്കുന്നു. നോവലിലെ മറ്റൊരു കേന്ദ്ര കഥാപാത്രം, നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചപോലെ, ബെര്‍മൂഡെസ് ആണ്. ഓഡ്രിയ സര്‍ക്കാറിലെ രഹസ്യ വകുപ്പില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ച ഒരു യഥാര്‍ത്ഥവ്യക്തിയുടെ ( Alejandro Esparza Zañartu) ഫിക്ഷണല്‍ ആവിഷ്കാരം കൂടിയാണ് കായോ ബെര്‍മൂഡെസ്. യോസ ഒരു ഘട്ടത്തില്‍ തടവിലാക്കപ്പെട്ട സഹപാഠികളെ സഹായിക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായി അദ്ദേഹത്തെ നേരില്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചിരുന്നു. നിര്‍ണ്ണായക നിമിഷത്തില്‍, പണപ്പെട്ടികളുമായി നാടുവിടെണ്ട അവസ്ഥയിലേക്ക് ബെര്‍മൂഡെസും  എത്തിപ്പെടുന്നു എന്നതില്‍, ഏകാധിപത്യക്രമങ്ങളില്‍ ആരും, വലംകൈ സഹകാരികള്‍ പോലും, സുരക്ഷിതരല്ല എന്ന് കാണിക്കുന്നു.

നോവലില്‍ ഉടനീളം നിഴല്‍വിരിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും മാനുവേല്‍ ഓഡ്രിയയുടെ നേരിട്ടുള്ള സാന്നിധ്യം ഒരിക്കലുമില്ല എന്നത് പ്രധാനമാണ്. ഏകാധിപതിയെ മുഖാമുഖം നിര്‍ത്തുന്ന യോസാ ആഖ്യാനത്തിന് നാം ‘ആടിന്റെ വിരുന്ന്’ വരെ കാത്തിരിക്കണം. എതിര്‍ശബ്ദങ്ങളെ മുഴുവന്‍ കിരാത നടപടികളിലൂടെ അമര്‍ച്ച ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്ന അയാള്‍ ഒരു തുറന്ന ജയില്‍ തന്നെയായി നാടിനെ പരിവര്‍ത്തിപ്പിക്കുന്നു.